De vijand van mijn vijand is mijn vriend

Mannen op straat op de knieen in gebed - het is een beeld dat bij de demonstraties hoort die het Midden-Oosten in hun greep houden. En ook in Sulaymaniya, de intellectuele hoofdstad van Iraaks Koerdistan wordt er vrijdags op het Saray Plein (of Azadi Plein, vrijheidsplein, zoals de betogers het noemen) in de openlucht gebeden.

Dat vervult steeds meer mensen met zorg. De dagelijkse demonstraties gaan inmiddels bijna de derde maand in. Wat begon als protest van jongeren tegen werkloosheid, nepotisme, clientalisme en corruptie is allang niet meer in handen van de jeugd. De Veranderingspartij Gorran nam de organisatie al snel over, samen met de twee belangrijkste islamitische partijen in Koerdistan. En steeds duidelijker hebben die laatsten het heft in handen.

In feite is hier een tijdelijk genotshuwelijk aan de gang, een soort misiar van de soennieten of sighe van de shiieten. Het vooruitstrevende Gorran gebruikt de islamitische partijen om meer druk op de regering te kunnen uitoefenen. Geen onbekend verschijnsel in de regio, waar bijvoorbeeld in Libanon de omstreden christelijke leider Aoun een verbond met de shiietische Hezbollah is aangegaan om meer macht te kunnen krijgen. Allemaal vanuit de overtuiging dat 'de vijand van mijn vijand mijn vriend is'.

Maar zonder gevaar zijn dit soort tijdelijke verbintenissen niet. Zeker als je doel zo omstreden is als dat van de protestbeweging in Iraaks Koerdistan. Terwijl 67 procent van de Koerden de twee grootste partijen KDP en PUK heeft gesteund tijdens de verkiezingen van 2009, en meer dan de helft voor Massoud Barzani koos als president, eist nu een minderheidsgroep (goed voor in het beste geval 43 procent van de parlementszetels) dat alle democratische beslissingen teniet worden gedaan en de president en de regering opstappen.

Democratie moet je leren, en natuurlijk is het systeem in Iraaks Koerdistan niet perfect. Een deel van die stemmen is immers gekocht met banen, geld, auto's, huizen... Maar in een democratie bestrijd je dat met de middelen die de rechtstaat ter beschikking staan.

Saray Plein in Sulaymaniya

Bovendien lijkt een groot aantal mensen te lijden aan geheugenverlies. In de jaren negentig, tijdens de burgeroorlog in Koerdistan, hadden juist de intellectuelen te vrezen van islamitische groepen die hen bedreigden en zelfs vermoordden. Veel van de Koerdische intellectuelen in Europa zijn daarvoor gevlucht. Waarna ze nu wetens en wetens met de vroegere vijand samenwerken, terwijl sommige meer radicale stemmen onder de imams ook nu intellectuelen onder vuur nemen - weliswaar met woorden, maar wel zodanig dat ze hele groepen gelovigen tegen hen opzetten.

Hoe gevaarlijk is de misiar van het Saray Plein? 'Ach', zeggen sommige vrienden als ik ze erop wijs, 'heel veel van die jongeren weten niet eens hoe ze moeten bidden. Voor hen is het een vorm van protest'. Ze kopieren wat ze op de TV zien gebeuren in Egypte. Maar Iraaks Koerdistan is geen Egypte. Het is geen land met een dictatuur, het is een jonge democratie die juist probeert op te staan na jaren van dictatuur. Waar weliswaar nog veel gedaan moet worden, maar dat moeten de gekozen politici doen.

En die vergaderen, proberen nieuwe coalities te maken, beloven veranderingen, stellen vervroegde verkiezingen voor. Maar voor de organisatoren van het Saray Plein is niets genoeg, ze blijven bij hun eisen: aftreden. Daarmee heeft het alles van een strijd om de macht, in plaats van een roep om meer democratie.