photo: Eddy van Wessel

Translate

Monday, August 16, 2010

Bloedziekte rukt op in Irak

Het was een bericht op AK News dat mijn aandacht trok. Het aantal kinderen met de erfelijke en chronische bloedziekte Thalassemia is sinds de jaren negentig enorm gestegen in Iraaks Koerdistan, van 80 naar 645 gevallen. Waardoor, vraag ik me af, is er een relatie met de oorlogen, met de chemicalien, met de met uranium verharde bommen?

Dokter Raji Dawood van het Thalassemia Centrum in Duhok wil me graag te woord staan. Het centrum laat zich vinden tussen andere gezondheidscentra en nabij het Azadi ziekenhuis in Duhok. Na vier jaar is het te klein geworden; met Japanse steun wordt er hard gewerkt aan een tweede verdieping.

Thalassemia is een erfelijke bloedarmoede waarbij te weinig rode bloedlichaampjes worden aangemaakt. Wie deze ernstige chronische bloedarmoede heeft, overleeft alleen op bloedtransfusies. Wereldwijd is een op de 15 mensen drager van de ziekte. Dragers worden niet ziek, maar als twee dragers kinderen krijgen, is de kans een op vier dat ze een ziek kind krijgen. Het is een ziekte die vooral in het Middellandse Zeegebied veel voorkomt.


,,We hebben hier meer gevallen dan in de rest van Koerdistan'', vertelt dokter Raji in zijn werkkamer met een bord vol uitleg over de ziekte. Waarom dat precies is weet hij niet, behalve dan dat zich vanwege de veiligheid ook patienten uit het naburige Mosoel en elders in Irak melden. Het kan ook te maken hebben met het feit dat in het naburige Acre malaria voorkwam; er is een relatie tussen de bloedziekte en malaria. Echt onderzoek naar de oorzaken van het hoge cijfer is er niet gedaan, zegt Raji. ,,Maar feit is dat het in Basra ook meer voorkomt, en daar is er een relatie met de radioactiviteit van de uranium in de Amerikaanse bommen.''

Over de oorzaak van het hoge cijfer is dus niets te zeggen dat echt hout snijdt. Belangrijker dan een zoektocht naar de oorzaken is voor Raji het feit dat hij niet alle behandelmethodes kan toepassen die hij tijdens studie in Italiƫ heeft gezien. Beenmergtransplantaties zijn in Duhok niet mogelijk. Behandeld kan er alleen worden door bloed te verversen.

,,Daarom is preventie belangrijk. We onderzoeken of echtparen dragers zijn. Op het moment hebben we tachtig paren waarvan zowel man als vrouw drager is.'' De kans dat zij een ziek kind krijgen, is dus behoorlijk. ,,Ik praat met ze. Houd ze voor dat als ze getrouwd willen blijven en kinderen willen krijgen, ze zich moeten laten screnen.''

Als bij onderzoek in de negende week van de zwangerschap blijkt dat het kind de ziekte heeft, raadt de dokter een abortus aan. Dat kan, volgens de islam, legt hij uit, maar de periode waarin is te beperkt. ,,Ik heb er dikke boeken op nageslagen. Abortus mag tot het einde van de derde maand, maar dan kunnen we de ziekte nog niet vaststellen. Ik vraag de geestelijken om een fatwa om het na de derde maand toe te staan.''

Hoe nodig dat is, blijkt wel als hij vertelt dat maar twee van de tien echtparen waarbij de kwestie speelt, besloten hebben tot een abortus. ,,Daar speelt religie vrijwel zeker een rol.''

Religie speelt een belangrijke rol in Irak, en dan religie van het strenge type dat vasthoudt aan regels zelfs al geeft het geloof zelf ontheffingsmogelijkheden - zoals uitzondering van de vasten tijdens ramadan voor hen die reizen, of ziek zijn. Dan is zoiets omstredens als een abortus al helemaal geen optie. Een kind is door God gegeven, ook een ziek kind.

Dokter Raji geeft de moed niet op. Hij wil voorlichting op de middelbare school en op de universiteit. En hij zet zijn pogingen om de islamitische autoriteiten te overtuigen voort. Een fatwa moet helpen om de ziekte terug te dringen. En dat is des te meer noodzakelijk nu er zo'n toename is.

Friday, August 6, 2010

Trouwen moet, liefde niet

,,Als ik voor de deur sta, hoor ik haar binnen lachen,'' zegt de Koerdische journalist zuchtend. ,,Maar zogauw ik binnenkom. verandert ze compleet. Er kan geen lachje meer af. Zo is ze al sinds we trouwden. Ze is aardig voor anderen, niet voor mij.''

Het gesprek aan de tafel in de restauranttuin gaat over de moeilijke relatie tussen man en vrouw in de huwelijken in Iraaks Koerdistan. Boven de bordjes met Libanese voorafjes als hommous en mutabel zijn we opeens aanbeland bij een onderwerp dat het geluk van velen bepaalt. De manier waarop mannen en vrouwen met elkaar omgaan in een land waar alles draait om de familie.
,,Onze vrouwen denken dat ze niet aardig mogen zijn voor hun mannen'', vertelt de journalist. Iets wat moeders hun dochters wellicht hebben meegegeven om te voorkomen dat ze in een ongewenste situatie terecht zouden komen voor het huwelijk, heeft zich tegen hen gekeerd. Mannen en vrouwen weten niet hoe ze met elkaar moeten omgaan.

Meisjes stellen soms de vreemdste eisen aan hun toekomstige echtgenoten. ,,Ze wil dat ik niet drink en vijf keer per dag bidt'', vertelde een jonge Koerd me over een jonge dame wiens familie hem had benaderd als mogelijke huwelijkspartner. ,,En tegelijkertijd eiste ze dat ik het goed zou vinden dat ze in sexy, strakke kleding over straat gaat. De man die jij zoekt bestaat niet, heb ik haar verteld.''

De verhalen over problemen tussen mannen en vrouwen zijn legio in dit land. Jong gehuwde stellen weten nauwelijks bij elkaar te blijven, omdat de droom die het huwelijk leek uiteen is gespat. In Koerdistan hoor je te trouwen, hoor je een gezin te hebben. Dus dringen ouders erop aan dat hun zoons en dochters een partner accepteren. Uit liefde trouwen doet maar een minderheid. Hier wordt geredeneerd dat die liefde wel komt na het huwelijk. Wat soms gebeurt, maar meestal blijven stellen bij elkaar voor de kinderen, voor de familie, voor de eer.

,,Ik hoop dat mijn universiteit me nog een masters aanbiedt'', heeft een jonge Koerd me verteld, ,,want dan kan mijn vader me nog een heel jaar niet dwingen om te trouwen.'' En een andere jongeman staat zo onder druk van familie en inmiddels getrouwde vrienden, dat hij overweegt maar te zwichten. ,,Ik kan altijd nog een vriendin zoeken'', redeneert hij.

De situatie leidt tot geheime relaties. In een samenleving waarin seks nog steeds zo'n taboe is dat over seksuele voorlichting op de scholen niet eens gepraat kan worden, en waar een jongen en een meisje al bijna moeten trouwen als ze elkaar een paar keer hebben aangekeken, gaan heel veel mensen vreemd. Liefde wordt in dit land vooral buiten het huwelijk gevonden.

De druk in de samenleving om te trouwen versterkt bovendien de breuklijn tussen de seksen. Mannen brengen de meeste avonden met elkaar door; drinkend, etend, kletsend, in bars en theehuizen waar alleen mannen komen. De vrouwen zitten thuis met de kinderen.

Een uitzondering vormen familieuitjes, meestal op de vrijdag. Veel plekken zijn er daarvoor niet: je kunt gaan picknicken in het Koerdische land, of je gaat met zijn allen naar een winkelcentrum. Op donderdagavond vind je hele gezinnen in de familiesecties van de restaurants.

Uitzonderlijk vond ik dan ook de groep Arabische vrouwen en kinderen die ik in een wegrestaurantje aantrof. Het duurde even voor ik doorhad wat ze zo bijzonder maakte: ze hadden geen mannen bij zich. Een breuk met de traditie dat de buitenwereld voor de mannen is, en de huizen voor de vrouwen.

Zo absoluut is het natuurlijk niet. Er zijn vrouwen met een baan, en mannen die gek zijn met hun kinderen. Maar ik blijf het een vreemde tegenstelling vinden: trouwen moet, het gezin is heilig, maar liefde is een ondergewaardeerd begrip dat er geen enkele relatie mee lijkt te hebben.