photo: Eddy van Wessel

Translate

Sunday, February 27, 2011

Betogers wachten op politieke zetten

Jantine van Herwijnen, Sulaymania.

Tien dagen wordt er nu al geprotesteerd in Sulaymaniya. In de stad zijn nu vier doden en meer dan honderden gewonden gevallen. De protesten hebben zich uitgebreid naar onder andere Chamchamal, Kalar en Halabja waar ook veel gewonden en twee doden zijn bevestigd.

De onrust begon tijdens een demonstratie een vijftienjarige jongen door de bewakers van het hoofdkantoor van de KDP werd doodgeschoten. Nadat betogers het gebouw met stenen bekogelden, is daar meermalen met scherp geschoten. De woede is groot, en leidt tot dagen van onrust in de stad. De politie neemt de stad over; wegen, kruispunten, gebouwen en tal van andere plaatsen worden bewaakt door politie, peshmerga's (strijders) en veiligheidspolitie.

Op een nacht wordt Nalia TV in brand gestoken. Het gloednieuwe satellietstation zond nog maar net uit. Verschillende verhalen doen de ronde, het wordt een politiek spel. Sommigen denken dat de eigenaar, Nalia Company, zelf verantwoordelijk is, die naar PUK- en KDP-ers. De brand zou 's nachts zijn aangestoken door een grote groep gewapende en gemaskerde mannen.

Ook zondag verzamelen zich duizenden mensen rondom het Seray plein. De sfeer is gespannen, de woede hangt in de lucht. ,,Kom, daar wordt geschoten.” Een groep fotografen rent voorbij de rij veiligheidsagenten, snel worden nog een paar foto’s genomen. De agenten schijnen niet onder de indruk te zijn, ze poseren voor de foto.

De oproerpolitie moet gepasseerd worden. Een agent pakt met veel geweld een camera af en geeft de eigenaar een paar klappen. Een tweede fotograaf wordt tegengehouden. Van de andere kant komt er veiligheidspolitie aanrennen. Een man schreeuwt tegen de fotografen dat ze gek zijn. “Willen jullie dat er iets met je gebeurt?” Wanneer een cameraman filmt dat een jongen gearessteerd wordt roept een van de agenten: “Stop, doe rustig, we worden gefilmd.”

Een reporter wordt in elkaar geslagen, foto’s van fotografen worden vernietigd. Veel journalisten die verslag doen van de demonstratie krijgen problemen.

Op maandag, vijf dagen na het begin van de onrust, weet niemand wat te verwachten. “Het zou wel eens heftig kunnen worden,” denkt Shwan Mohamed, hoofdredacteur van de onafhankelijke krant Awena. Journalisten maken de afweging of ze naar de betoging zullen gaan, die ook voor vandaag weer is aangekondigd. Er is nu al drie dagen geschoten en zondag zijn er weer veel gewonden gevallen. Door de gestresste situatie, ook bij de politie, kan niemand meer een goede afweging maken. Toch blijft het rustig, mensen gaan aan het einde van de middag naar huis omdat het begint te regenen.

Asos Hardi, directeur van Awena en een gerespecteerd journalist, houdt met andere intellectuelen een toespraak. Ze vragen de demonstranten geen geweld te gebruiken. Plastic bloemen worden uitgedeeld aan de asaish, de veligheidspolitie. Een groep mannen in witte gewaden heeft een ‘vredeslijn’ opgezet. Ze houden een wit lint vast, en demonstranten worden tegenhouden zodat ze niet in de buurt van de asaish kunnen komen. “Want mensen zijn boos omdat er doden zijn gevallen. Dat rekenen ze de politie aan.”

Door de luidsprekers klinkt de oproep tot een vredelievende demonstratie zonder geweld. Koerdische vlaggetjes worden omhoog gehouden.

Ook dinsdag, woensdag en donderdag blijft het rustig. Vrijdag 25 februari worden er in het hele land demonstraties gehouden. Duizenden mensen verzamelen zich rondom het omgedoopte Plein van de Vrijheid om gezameliijk te bidden. In Sulaymania houdt men het hart vast, nadat er een zelfmoordterrorist is opgepakt in de stad. Het is veel kleurijker en vredelievender dan de vorige dagen. Vrouwen en kinderen maar ook de zon zorgen voor een gemoedelijke sfeer. De asaish en de protestanten zijn nader tot elkaar gekomen.

Dan klinkt een harde klap door de straten rondom het Seray plein. Honderden mensen rennen alle richtingen op. “Een bom,” wordt er geroepen. De paniek is toegeslagen. Schoten maken het nog angstaanjagender. Een dodelijk slachtoffer wordt weggedragen. Er vallen zeker vijftien gewonden. Uit beelden blijkt dat de asaish niet alleen in de lucht schieten. Beweerd wordt dat een van de demonstranten begon met schieten, maar mensen die erbij waren ontkennen dat.

Niemand weet hoelang dit nog door zal gaan. De betogingen die met een ruime duizend mensen, vooral jonge mannen, begonnen, hebben hun momentum nog niet verloren. Relschoppers uit omliggende dorpen maken niet langer de dienst uit. De ordebewaarders in wit hebben ze de wind uit de zeilen genomen. Het gaat nu vooral nog om de boodschap: het volk is ontevreden. De bal ligt bij de politici, die bij elkaar zijn geweest, zonder het eens te kunnen worden.

Saturday, February 19, 2011

Veldslag in Sulaymaniya

Jantine van Herwijnen, Sulaymaniya

Wat begon als een vredelievende demonstratie tegen het gebrek aan faciliteiten, eindigt donderdag in Sulaymania in een schietpartij met zeker 5 doden en tientallen gewonden.

,,Gefeliciteerd Tunesie, gefeliciteerd Egypte,'' galmt het krakend uit de luidsprekers rondom het Saray plein in Sulaymaniya, dat in de volksmond ook wel het plein van de revolutie wordt genoemd. Slechts een klein deel van de menigte van ruim duizend mannen schreeuwt mee. ,,Weg met Talabani, weg met Barzani.” Mensen lopen af en aan, in de bazaar lijken de winkelende mensen niks in de gaten te hebben van wat er 50 meter verderop gebeurt.

Sulaymaniya is de tweede stad in het Koerdische noorden van Irak. In 2009 keeg de opposite partij Gorran (verandering), een afsplitsing PUK hier veel steun en veroverde 25 van de 111 zetels in het Koerdische parlement. Na aanleiding van de protesten in andere landen in het Midden Oosten heeft Gorran een verklaring uitgeven waarin ze eerlijke verkiezingen eist en het aftreden van de regering. Sindsdien is de asaish in verhoogde staat van paraatheid.

Bij de demonstratie slaat de sfeer om. Het hoofdkwartier van de Koerdische Democratische Partij (KDP), gelegen aan een drukke verkeersader die uitkomt bij de bazaar wordt door demonstranten met stenen bekogeld. De veiligheidspolitie (sectie KDP) begint te schieten, in de lucht maar ook op mensen. Kogels komen tot zeker 300 meter verder in de hoofdstraat van de bazaar, Malowi street, waar winkeliers hun zaak aan het sluiten zijn.

De jonge betogers zijn woedend. Ze bestormen de grote politieauto’s met afweergeschut van de asaish en zelfs de ambulances die de gewonden willen ophalen, worden bekogeld met stenen. De menigte begeeft zich steeds dichter naar het KDP-kantoor. Weer wordt er geschoten, deze keer met een automatisch wapen. Honderden mensen vluchten alle kanten op, en springen over het hek het publieke park in.

,,Ren harder, hier zijn we niet veilig,” schreeuwt Rabar, een student Engels die kwam demonstreren voor betere levensomstandigheden van gewone burgers. ,,Er is te weinig elektriciteit en water,” vertelde hij rustig voordat de situatie uit de hand liep. ,,De politici zijn corrupt, ze denken alleen aan zichzelf.'' Als hij een veilige plek heeft gevonden in een zijstraatje komt zijn woede naar boven. ,,Dit pikken we niet, de KDP moet hiervoor boeten.”

Mensen op straat zijn verontwaardigd. Een jongen laat een foto zien op zijn mobieltje van een van de dodelijke slachtoffers die rondgaat via Bluetooth. De 15-jarige jongen gooide stenen richting de asaish. ,,Maar dat hij dood is was geen ongeluk.”

Nadat er een tijdje niet geschoten is, gaan velen terug naar waar alles gebeurt. ,,We kunnen onze medestanders niet alleen laten. Bang ben ik niet, ik ben klaar om te sterven voor mijn land.”

Bij het ziekenhuis van Sulaymania staan tientallen mensen te wachten op meer informatie, ambulances blijven gewonden aanvoeren. Een huilende vrouw vertelt dat haar zoon gewond is. ,,We mogen niet naar binnen, niemand vertelt ons hoe het met hem gaat.”

,,Ik had niks met de demonstratie te maken”, vertelt Rebar Adbullah, die het ziekenhuis uit komt met een lopend infuus in zijn arm. Hij laat de wond zien in zijn rug. ,,Ik liep uit mijn winkel, ver van waar het gebeurde, maar werd geraakt door een kogel.”

Toegangswegen, die leiden tot de plaats van de demonstratie, zijn afgesloten. Beveiligers bewaken politieke gebouwen en huizen van politici. De burgemeester van Sulaymania heeft een avondklok afgekondigd tot de volgende ochtend 7 uur. Restaurants en winkelcentra in de hoofdstraten worden gesloten.

Toch weten de demonstraten via een omweg in de buurt van het KDP kantoor te komen. Pas en paar uur later is de rust teruggekeerd. Autobanden smeulen na, demonstranten zitten neerslachtig op straat of staan zwijgend langs de kant van de weg. Hun verwijten richten zich tot de KDP. ,,Wij blijven tot morgen, en dan zal duidelijk worden dat dit nooit meer mag gebeuren.”

Ook in de Koerdische hoofdstad Erbil is het onrustig. Daar wordt het hoofdkwartier van Gorran (waar ook een studio van haar zender KNN is gevestigd) in brand gestoken. Vingers wijzen naar aanhangers van de KDP. Die geven de oppositie de schuld van de uit de hand gelopen situatie in Sulaymaniya, en menen dat het schieten met scherp op ongewapende betogers pas gebeurde nadat die op het KDP-kantoor geschoten hadden.

Na de gebeurtenissen ontstaat een mediahype op Facebook en Twitter. Jongeren protesteren tegen de dood van de 15-jarige. Oproepen voor nieuwe betogingen volgen. De peshmerga (de Koerdische militie die onderdeel is geworden van het Iraakse leger) patrouilleert in de straten van Sulaymaniya - slechts gewapens met de wapenstok. In Erbil is de asaish in staat van paraatheid en bewaakt de gebouwen van de KDP en woningen van haar leiders.

De sfeer is er een van afwachting. Stilte voor de storm? Gaan de protesten door?

(Thanks for the picture to Karzan Kardozi at http://themovingsilent.wordpress.com)

Friday, February 11, 2011

Saddam is al weg

Met Mubarak die zijn hoofd heeft moeten buigen voor de stem van de Egyptenaren, is het veelzeggend om te lezen dat hij Bush de vader en de zoon had aangeraden Saddam te laten zitten. Irak is te moeilijk, dat heeft een 'eerlijke dictator' nodig, zou hij gezegd hebben. Met dank aan Wikileaks.

Saddam en Mubarak

Mubarak klaagde ook dat de jonge Bush niet naar hem wilde luisteren, terwijl de oude toch altijd naar zijn adviezen had gehandeld. George W. Bush besloot dat hij Saddam kwijt wou. Dat hij daarmee Iran in de kaart zou spelen, zoals Mubarak waarschuwde, dat nam hij voor lief.

We zijn acht jaar verder. Veel Irakezen kijken jaloers naar Egypte. Daar heeft het volk de verandering veroorzaakt, en daarmee de zaak in handen. In Irak leidde het Amerikaanse ingrijpen tot chaos en geweld dat tot op de dag van vandaag voortduurt. Deze week vielen er in Kirkoek bij drie aanslagen, waarvan twee dood zelfmoorddaders, zeven doden en 78 gewonden.

De opwinding van wat er eerst in Tunesie en daarna in Egypte gebeurde, veroorzaakt ook golfbewegingen in Irak. In verschillende steden is gedemonstreerd. Premier Al-Maliki heeft zich gedwongen gezien te beloven dat hij geen derde termijn wil - die hij volgens de grondwet zelfs niet eens kan willen. Er komt een ' demonstratie van een miljoen' aan, afgekeken van Egypte. Maar het gaat de Irakezen om stroom en water, en niet om het vertrek van een dictator. Die is immers al weg, en officieel hebben ze nu een democratie. Maar die levert ze niet op wat ze willen: stroom om te koelen en te verwarmen, en schoon water uit de kraan.

,,Al twintig jaar geen constante stroom'', stelde een vriend van me vast. Want die ellende begon in Irak in 1991, toen de Amerikanen ook al ingrepen en Saddam uit Koeweit verjaagden. Die bleef toen nog zitten en wist de stroomvoorziening, met de kapot gebombardeerde bruggen en wegen, in korte tijd grotendeels te herstellen. Maar helemaal terug naar het niveau van voor Saddams Koeweitse avontuur is het nooit meer gekomen.

De verschillen tussen wat er nu in Egypte gebeurt en wat acht jaar geleden in Irak tot Saddams einde leidde zijn enorm. Saddam had alle mogelijke concurrentie verjaagd of vermoord. Mubarak hield de oppositie zeer kort, maar er zijn politici met kennis en kunde die het kunnen overnemen. De 18 dagen van protesten hebben Egyptenaren van verschillende achtergronden verenigd. De inval van maart 2003 heeft slechts een verdeeld Irak opgeleverd, waar iedereen zich probeert te verrijken en politici weinig visie tonen.

Mubarak was niet de enige die vond dat Irak een 'eerlijke dictator' nodig had. Menig Irakees deelt die mening. Ik voer dezer dagen veel discussies met Iraakse intellectuelen over Egypte en zijn toekomst, analoog aan wat er in Irak is gebeurd. En nog vanochtend werd me de vraag gesteld, die ik al zo vaak heb gehoord, of ik verwacht dat het ooit nog goed komt met Bagdad en hoelang dat dan gaat duren. Iemand noemde Bagdad het Kandahar van Irak - de shiitische provincialen die de dienst uitmaken hebben de wereldse stad veranderd in een conservatief religieus groot dorp. Komt dat ooit nog goed? Niet zolang Iran hier nog zoveel invloed heeft, en het vuurtje gaande houdt zodat Irak een zwakke buur blijft die geen bedreiging meer vormt.


Opvallend is dat de Iraakse betogers niet roepen om het vertrek van hun regering - maar ja, het heeft ook vele maanden geduurd voor die gevormd was. Noch roept men om een nieuwe dictator. Mensen geloven niet meer in politieke veranderingen, die hebben niets opgeleverd. Die democratie die de Amerikanen zeiden te brengen komt neer op een kluwen vechtende politici die niets klaarmaken. De Irakezen willen leven. Het warm hebben in de winter, en koel in de hete zomer. Goed water uit de kraan. Ze willen dat wat ze op de televisie zien dat heel gewoon is: een comfortabel leven. Een einde aan het geweld, dat zou ook leuk zijn.

Wat valt er nog meer te wensen? Saddam is immers al weg.

Friday, February 4, 2011

Winds of change in Koerdistan

bijdrage van Kees Schaepman

Het lijkt wel ruzie: nog voor hij drie woorden heeft uitgesproken wordt de Koerdische officier van de veiligheidspolitie woedend onderbroken. Niet om wat hij gezegd heeft, hij heeft trouwens nog niets gezegd, maar omdat hij qualitate qua bij voorbaat ongelijk heeft.

Zijn opponenten zijn lokale journalisten uit Kalar, deelnemers aan een workshop georganiseerd door het Independent Media Centre in Kurdistan. Later hoor ik dat zeker een kwart van hen familie is van de veiligheidsagent, de meeste anderen hebben waarschijnlijk bij hem op school gezeten.

Vriend- en vijandschap zijn in het noorden van Irak nauwe verwanten. De workshop wordt gegeven in Kalar. Doel is om de relatie tussen pers, politici en politie te verbeteren. Eerder heb ik tweedaagse workshops rond hetzelfde thema gegeven in Erbil, Suleimanya en Duhok. En steeds zag ik diezelfde agressie bij journalisten. Ze bombardeerden de bezoekende agenten en politici niet met vragen maar met meningen: de politie is wreed en gewelddadig; parlementaire oppositie voeren heeft geen zin; de wetten deugen niet en de uitvoerders van die wetten nog minder. Na afloop van de sessies dronken deelnemers en bezoekers samen broederlijk (en opvallend vaak ook zusterlijk) samen een kopje mierzoete thee.


Kalar is een stad van overlevers. Toen Saddam in de jaren tachtig meer dan honderdduizend Koerden liet vermoorden, vluchtten Koerden uit de vergaste en vernietigde omliggende dorpen hier naartoe. Op straat is de vrouwenmode zwart. Maar als ik, héél, héél voorzichtig het onderwerp traumatisering aan de orde probeer te stellen, kijkt de hele groep mij zwijgend en niet begrijpend aan. Trauma’s? Hoezo? Niets over bekend.

Op de televisies die overal aan staan, beginnen beelden uit Egypte het voetbal (de Azië Cup!) te overheersen. Een dag na mijn terugkeer hoor ik dat een workshop voortijdig moest worden beëindigd omdat er ander werk aan de winkel was voor de veiligheidspolitie. The wind of change. Maar niemand weet nog hoe die verandering zal uitpakken.

West Europa is voor de deelnemers aan mijn workshops een voorbeeld, veel meer dan de Verenigde Staten. Het beeld dat zij over onze samenleving koesteren is bijna idyllisch, al is Geert Wilders ook hier geen onbekende naam (Vroeger werd je als Nederlander in deze contreien alleen met landgenoten als Frank Rijkaard en Ruud Gullit geassocieerd).

De bereidheid om te leren is groot, groter dan ik gewend ben in andere landen in transitie. Vaak stuitte ik daar op een diep ingeklonken wal van eigen gelijk: bij ons gaat het nu eenmaal anders en als je onze cultuur niet kent kan je ook niet begrijpen waarom wij het anders doen. Hier merk ik weinig van zo’n afwerende houding.

Het maakt mij hoopvol, ondanks de corruptie, de verpolitiekte journalistiek, de afhankelijkheid van het buitenland (zelfs de stoelen in de café’s moeten worden ingevoerd) en de verzwegen trauma’s. De Koerden hebben voor het eerst een eigen land. En de mensen lijken vast besloten daar dan ook iets van te gaan maken. De straten zijn veilig, de bevolking is jong en de toekomst lokt.

Kees Schaepman is journalist (tot voor kort voor de Vpro), oud-voorzitter van de NVJ en trainer voor IMCK in Irak en voor Press Now in diverse andere landen in transitie