Na twintig jaar zonder Saddam is de haat niet weg

Tien jaar na 9/11 - voor Iraaks Koerdistan is die dag vrij ongemerkt voorbij gegaan. De wereld is hier ver weg. Koerden zijn bezig met hun eigen wereldje - zoals ze dat jaren hebben gedaan toen behalve de hoge bergen ook de dictators en politici hen isoleerden van de rest van de wereld. Jaren van isolatie zijn niet zomaar weg te werken.

Een van de gevolgen is te zien in de houding van de Iraakse Koerden jegens iedereen die uit de Arabische wereld komt. Kom je uit Europa of de VS, dan krijg je bij aankomst op het vliegveld een visum voor tien dagen. Zonder mankeren of het overleggen van een uitnodiging. Kom je uit de rest van de wereld, dan moet je tevoren een visum aanvragen. En dat geldt ook voor mensen uit de Arabische buurlanden.

De weerzin tegen Arabieren zit er na twintig jaar zonder Saddam nog steeds in, en lang niet altijd ondergronds. Om even bij die visa te blijven: als je een visum voor Irak hebt aangevraagd bij een Iraakse ambassade in het buitenland, dan krijg je bij binnenkomst in Erbil toch een tiendaags Koerdisch stempel. Reis je dan door naar Bagdad en blijf je daar langer dan die tien dagen, dan mag je op het vliegveld van Erbil bij vertrek een leuke boete betalen. Maar je had toch een visum voor Irak? Ja, eentje voor Arabisch Irak, je Koerdische visum is verlopen.


Dat is wat wij westerlingen ervan merken, maar de gevolgen zijn ook op allerlei andere niveaus merkbaar. Arabische Irakezen kunnen niet zomaar Koerdistan binnen. Bij het checkpoint van Erbil is een speciaal loket waar ze zich moeten melden. Dat betekent soms uren in de zon staan wachten, zonder dat er waterverkopers zijn, bijvoorbeeld.Vriendelijkheid is er ook al ver te zoeken, heb ik gehoord. En als je niet iemand hebt in Erbil die garant voor je staat, kom je er simpelweg niet in. Is Erbil dan geen onderdeel van Irak? Je zou zeggen van wel, het is immers de hoofdstad van Koerdistan, en dat is onderdeel van Irak...

Een van mijn Arabische medewerkers moet regelmatig de stad binnen vanuit zijn huidige woonplaats Sulaymaniya. Hij heeft een pasje van ons mediacentrum, maar geen verblijfsvergunning. Wel een gewone Iraakse identiteitskaart, maar die accepteren ze niet. Dus is het iedere keer bal als hij dat checkpoint moet passeren. Soms wordt hij simpelweg geweigerd, ondanks een brief van het IMCK dat we garant voor hem staan.

Daarom proberen we in Sulaymaniya een verblijfsvergunning voor hem te krijgen - hij woont en werkt hier nu immers. En opeens krijgen we te horen dat het mediacentrum niet voldoende informatie heeft verstrekt aan de veiligheidspolitie - terwijl dat allemaal perfect in orde was tot we met de aanvraag voor die verblijfsvergunning aankwamen. Een ons afblaffende functionaris wil vanalles weten over de interne organisatie van het mediacentrum en over de medewerkers - informatie waar hij geen recht op heeft. Als we hem niet antwoorden kunnen we fluiten naar die verblijfsvergunning voor onze Arabische medewerker, is de boodschap.

Officieel wordt er steeds gezegd dat het te maken heeft met het voorkomen van aanslagen. De veiligheidsdienst wil weten wie waar is, zodat geen Arabier de kans krijgt zichzelf of zijn bomauto ergens in de Koerdische regio op te blazen. Maar die verklaring gaat mank als je andere verhalen hoort.
Een Arabische Irakees die in Iraaks Koerdistan een huis wil kopen, heeft ook daarvoor iemand nodig die zich garant voor hem verklaart. En hij komt terecht in bureaucratische netwerken voor allerlei vergunningen waar de een na de ander betaald wil worden waar de Koerden simpelweg langs kunnen lopen.

Irak is een federale staat, met Koerdistan als een staat binnen die federatie. Maar de Koerden accepteren die status niet; alles wat uit Bagdad komt aan regelgeving wordt in Koerdistan niet nageleefd - tenzij het in het voordeel van de Koerden is. Want het jaarlijkse percentage van de Iraakse begroting wordt in Erbil natuurlijk niet versmaad.

In de Iraakse grondwet staat dat iedere Irakees het recht heeft zich overal in het land te vestigen, en overal eigendommen te verwerven. Maar voor Arabische Irakezen wordt dat in Iraaks Koerdistan wel erg moeilijk gemaakt.

Het is inmiddels twintig jaar nadat Saddam in 1991 uit de Koerdische regio werd verjaagd. Sinds hij ook de rest van Irak in 2003 kwijtraakte, is Koerdistan van een semi-autonome regio een echte staat geworden binnen Irak. De Iraakse president is een Koerd, de Iraakse minister van buitenlandse zaken idem dito. Koerdistan geldt als de poort naar de rest van Irak, maar ook als de veilige haven voor Irakezen uit onrustige delen van het land. Het wordt tijd dat Koerdische en Iraakse politici gaan werken aan meer dan de gedwongen samenleving waarvan nu sprake is.

Het is tijd voor verzoening, voor bewustwording, voor een einde aan discriminatie. Welke politicus voelt zich aangesproken? Ik zou zo graag de discussie op gang zien komen...