Goedbedoeld maar averechts

Het graan ligt al maanden hoog opgetast voor de oude, kapotgeschoten graansilo in Sulaymaniya. Sinds een paar weken liggen er doeken en zeilen overheen, en toen we vandaag de eerste echte zandstorm van de vroege herfst hadden, moest ik eraan denken. Graan met het fijne gele stofzand dat nu overal op auto's, straten, binnenplaatsen een gele laag heeft achtergelaten, lijkt me niet de juiste combinatie.


Dit jaar kende een goede graanoogst, maar het probleem is niet nieuw: het gaat het jaren zo. De graansilo's van Irak zijn kapot of te klein, of staan op de verkeerde plaatsen. De Iraakse overheid heeft besloten er de komende jaren metalen silo's voor in de plaats te gaan zetten.

De silo's zijn het einde van de lijn van een subsidiesysteem dat niet meer van deze tijd is. Iraakse boeren krijgen zaaigoed van de staat, en hun producten worden tegen een gegarandeerde prijs afgenomen door die staat. Dat stimuleert ze nauwelijks om iets extra te doen, of om het initiatief te nemen eens een ander gewas te verbouwen.

De subsidieregeling gaat behoorlijk ver. Er is een wet aangenomen die export van landbouwproducten uit de buurtlanden kan blokkeren. Onlangs is die toegepast om de meloenenoogst in Penjwin (op de grens met Iran) te beschermen. Die oogst is voldoende om een groot deel van Koerdistan de komende weken van meloenen te voorzien, en om de prijs acceptabel te houden worden goedkopere meloenen uit Iran niet toegelaten.

Een maatregel die boeren moet helpen, maar ze niet stimuleert. Want de Iraakse landbouw is ernstig toe aan modernisering. Nieuwe zaden, nieuwe methoden waardoor de productie fors kan worden opgevoerd - het komt er niet van omdat boeren hun inkomen toch wel krijgen. De producten uit de buurlanden zijn vaak goedkoper, omdat ze wel via moderne methoden zijn geteeld, waardoor de oogst en de inkomsten per vierkante kilometer groter zijn. Die ontwikkeling wordt in Irak tegengehouden door het bejaarde subsidiesysteem, dat boeren vooral afhankelijk maakt van de staat.

Het syteem dateert nog van de Baath partij, die de Irakezen inderdaad aan zich wilde binden. En dat gaat veel verder dan de landbouw. Daardoor is een verwachtingspatroon geschapen, waarbij mensen op de staat wachten. ,,De overheid doet niets voor ons'', hoor je hier vrijwel dagelijks van mensen die veel beter af zouden zijn als ze zelf initiatieven zouden nemen in plaats van te wachten op iets waarop ze menen recht te hebben.